‘สมดุล’ ในมุมมองของอาจารย์เทพ
สมดุลไม่ใช่แค่การแบ่งครึ่งอย่างเท่าๆ กัน แต่มันคือการหาจุดที่ลงตัวที่สุดในทุก ด้านของชีวิต เหมือนกับการรักษาสมดุลของจักรวาล ดาวเคราะห์โคจรรอบดวงอาทิตย์ด้วยแรงดึงดูดที่สมดุล หากเสียสมดุลก็จะเกิดความวุ่นวาย ชีวิตคนเราก็เช่นกัน หากขาดสมดุลในด้านต่างๆ เช่น การงาน ชีวิตส่วนตัว สุขภาพ จิตใจ ก็จะเกิดความทุกข์ ความไม่สงบ และความไม่สมหวัง ซึ่งอาจารย์เทพมีมุมมองว่าสมดุลในทางพระพุทธศาสนา สอดคล้องกับหลักมัชฌิมาปฏิปทา หรือทางสายกลาง ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของพระพุทธศาสนา คือการดำเนินชีวิตโดยไม่สุดโต่งไปด้านใดด้านหนึ่ง ไม่ตึงเกินไป ไม่หย่อนเกินไป แต่ดำเนินไปในทางสายกลางที่พอดี
ในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซึ่งเป็นปฐมเทศนาที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงแก่ปัญจวัคคีย์ ได้กล่าวถึงมัชฌิมาปฏิปทาไว้อย่างชัดเจน โดยทรงปฏิเสธที่สุดโต่งสองอย่าง คือ กามสุขัลลิกานุโยค (การหมกมุ่นในกามสุข) และ อัตตกิลมถานุโยค (การทรมานตนเอง) และทรงแสดงให้เห็นถึงทางสายกลาง คือ อริยมรรคมีองค์ 8 ซึ่งเป็นหนทางแห่งความดับทุกข์
“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ข้อปฏิบัติอันเป็นทางสายกลาง ที่ตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วยปัญญาอันยิ่ง ซึ่งกระทำดวงตา กระทำญาณ เป็นไปเพื่อความสงบ เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน นั้นเป็นอย่างไร? คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ นี้แหละ ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ”
‘สมดุล’ จากชาดกเรื่อง: เวฬุทวารชาดก
ในเรื่องนี้ มีพระภิกษุรูปหนึ่งเคร่งครัดในการปฏิบัติธรรมมากเกินไป จนร่างกายซูบผอม อ่อนแอ พระพุทธเจ้าจึงทรงแสดงชาดกนี้เพื่อเตือนสติให้ภิกษุนั้นรู้จักการรักษาสมดุลในการปฏิบัติธรรม ไม่ตึงเกินไปจนร่างกายทรุดโทรม และไม่หย่อนเกินไปจนละเลยการปฏิบัติ พระองค์ทรงเปรียบเทียบการปฏิบัติธรรมกับการดีดพิณ หากสายพิณตึงเกินไปก็จะขาด หากหย่อนเกินไปก็จะไม่มีเสียง ต้องปรับให้พอดีจึงจะเกิดเสียงที่ไพเราะ
‘สมดุล’ กับชีวิตประจำวัน
• การงาน ทำงานอย่างเต็มที่ แต่ก็ต้องมีเวลาพักผ่อนและดูแลสุขภาพ
• ชีวิตส่วนตัว ให้เวลากับครอบครัว เพื่อนฝูง และกิจกรรมที่ชอบ
• สุขภาพ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกาย และพักผ่อนให้เพียงพอ
• จิตใจ ทำสมาธิ ฝึกจิตใจให้สงบ และมองโลกในแง่ดี
สมดุลกับการดูแล้วรวย ไม่ได้หมายถึงแค่ความร่ำรวยทางวัตถุ แต่เป็นความมั่งคั่งในทุกด้านของชีวิต ทั้งสุขภาพที่ดี ความสัมพันธ์ที่ดี และจิตใจที่สงบสุข การรักษาสมดุลจะนำมาซึ่งความสุขและความสำเร็จที่แท้จริง ซึ่งเป็นความรวยที่ยั่งยืน ลองพิจารณาชีวิตในวันนี้ ว่ามีด้านใดที่ขาดสมดุลหรือไม่? อาจเป็นการทำงานหนักเกินไปจนไม่มีเวลาพักผ่อน หรืออาจเป็นการหมกมุ่นอยู่กับเรื่องใดเรื่องหนึ่งมากเกินไป จนละเลยด้านอื่นๆ หากพบว่าขาดสมดุล ก็ให้พยายามปรับปรุงแก้ไข ให้ทุกด้านของชีวิตดำเนินไปอย่างราบรื่นและมีความสุข
ขอให้ทุกท่านประสบแต่ความสุข ความเจริญ และความสมดุลในชีวิตครับ
